Khmisa, czyli ręka Fatimy oraz tajemniczy amulet Berberów

Do tego amuletu mam wielki sentyment. Sama nie wiem skąd. Nie wierzę też w jakieś cudowne działanie talizmanów. Po prostu bardzo mi się on kojarzy z Marokiem, lubię jego wygląd i tyle. Jego nazwa Khmisa czy Khamsa znaczy po arabsku i po hebrajsku „pięć” dlatego jest to ręka, czyli pięć palców. Co więcej się za nim kryje?

Jest symbolem używanym w kulturze muzułmańskiej i żydowskiej. A jak wiadomo obie te kultury ścierają się ze sobą na bliskim wschodzie ale także w Maroku. Po raz pierwszy Khmisa pojawila się w ikonografii żydowskiej we freskach synagodze w starożytnym Dura Europos na terenie Syrii. A do krajów Maghrebu przenieśli ten symbol kartagińczycy. Tam też zdobył popularność wsród Arabów i Berberów

Granada. Niesymetryczna Khmisa wrzeźbiona nad główną bramą Alhambry „Puerta de la Justicia”

Khmisa nie powinna być obiektem kultu religijnego, gdyż np. Koran zabrania amuletów. Według zabobonów ma chronić przed złym urokiem czy demonami oraz przynieść zdrowie, szczęście i błogosławieństwo.

Symbolizuje także przyjaźń, otwartość, przebaczenie i oddanie swojego życia w ręce Boga. Dlatego w krajach północnej Afryki m.in. w Maroko dłoń ta występuje jako biżuteria (naszyjniki, branzoletki, kolczyki). Często wieszana jest na drzwiach czy ścianach domów. Jest elementem tradycyjnego rękodzieła dekoracyjnego. Może być odlana z metalu, ze złota, ze srebra, rzeźbiona z drewna, malowana lub ceramiczna.

W porównaniu z anatomiczną ludzką dłonią Khmisa jest bardzo symetryczna. Ma po dwa palce po bokach, trzy wystawione w górę a w środku znajduje się motyw serca, oka, rośliny, zwierzęcia jakiegoś symbolu narodowo – religijnego typu 5-ramienna gwiazda z flagi Maroka czy półksiężyc.

Zwana jest także ręką Boga lub okiem Boga, jeśli mowa o środkowym oku - od błogosławieństwa jakim ma Bóg obdarzyć. Albo ręka Fatimy od córki proroka Mahometa Fatimy Zahry. Arabska legenda wyjaśnia dlaczego w środku dłoni coś się znajduje. Pewnego wieczoru podczas przygotowywania kolacji zauważyła swojego męża wracającego do domu z konkubiną. Zazdrosna i poirytowana pobiegła do kuchni i w złości włożyła rękę do wrzącego garnka. Gdy mąż to zauważył, wyciągnął jej rękę z garnka. Na skutek oparzenia na środku dłoni Fatimy pozostała blizna.

Muzułmanie relacjonują 5 palców z 5 filarami islamu: wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, ramadan i pielgrzymka do Mekki. Żydzi to samo przypisują Pięcioksięgowi Tory - 5 pierwszych ksiąg Biblii: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa. W chrześcijaństwie można porównać to do wzniesionej dłoni Chrystusa oraz oka opatrzności w trójkątnym symbolu Trójcy Świętej. Dlatego uważa się, że ta dłoń może być symbolem jednoczącym trzy religie monoteistyczne.

Khmisę można kupić na każdym arabskim suku lub w sklepie z orientalnymi wyrobami. Jest to wdzięczna pamiątka z podróży lub podarunek.

--- Przerwa na reklamę

---

W Maroku spotkałam się z jeszcze innym tajemniczym symbolem Berberów. Można go było zauważyć głównie wsród kobiecej biżuterii noszonej przez Berberyjki w ogromnej ilości.

To krzyż Tuaregów, ludu berberyjskiego zamieszkującego środkowo – zachodnią Saharę. Zwani są także imazighen co znaczy „wolny lud”. Są nomadami wędrującymi po obrzeżach pustyni. Zajmują się hodowlą i wypasem bydła, wytwarzaniem biżuterii lub pracują jako przewodnicy turystyczni. Wyznają islam połączany z plemiennymi tradycjami.

Kobiety chodzą z odkrytą twarzą i mają tutaj silną pozycję społeczną. Same mogą sobie wybierać mężów i mają prawo do współdecydowania w ważnych sprawach rodzinnych. Oczywiście zajmują się edukacją dzieci i zarządzaniem domem, a także pielęgnowaniem tradycji oraz sztuką.

Natomiast mężczyźni noszą turbany częściowo zasłaniające twarz jako ochrona przed piaskami pustyni i według przesądów – przed złymi siłami oraz okazywianiem uczuć, co jest oznaką słabości.

Berberowie noszą różne talizmany m.in krzyż Tauregów, który podobnie jak Khamsa ma chronić przed złymi urokami, tym co niebezpieczne i nieznane oraz dodawać pewności siebie i odwagi. Mimo, ze bardziej przypomina trójkat to ma cztery ramionia oznaczające cztery strony świata. Młody Berber otrzymywał taki amulet od swojego ojca. A ponieważ pochodzi on z ludu nomadów nie wiedział, w którą stronę się uda po osiągnięciu dorosłości.

Zdjęcia Khmisy pochodzą z kolekcji autorki bloga.